Gepensioneerd overheidsadviseur: "Tegen het extreme geluid van de JSF valt niet te isoleren"

(Bron: RTV Oost 6 mei 2021)

Als straks het Nederlandse luchtruim is heringedeeld en alle 46 nieuwe F-35 straaljagers in ons land zijn, dan zullen we daar veel last van krijgen. Dat is de verwachting van geluidsexpert Ton Tukkers. Volgens hem is het geluidsniveau van die nieuwe straaljager zoveel harder dan dat van zijn voorganger de F-16, dat er geen geluidsisolatie tegen bestand is. De nieuwe vliegtuigen zullen vooral vliegen boven Noord-Nederland, waaronder boven Nationaal Park Wieden/Weerribben.

Het geluid van een F-35 is zoveel anders dan wat we tot nu kennen, daar is de bestaande geluidsisolatie niet tegen bestand. Gevolg is dat de herrie van een F-35 in dezelfde toonhoogte en vrijwel ongefilterd dwars door muren en ramen bij ons zal binnen dringen. "Zelfs het beste geluidwerende glas kan deze toonhoogtes niet eens aan dus het komt er dwars doorheen."

Dat zegt gepensioneerd overheidsadviseur Ton Tukkers, die op eigen titel onderzoek deed naar de F-35, ook bekend als de Joint Strike Fighter (JSF). "Als je in de buurt bent van een stijgend of dalend toestel, of er komt eentje over je huis, dan kun je je er dus niet goed tegen beschermen."

Harder en vooral ook lager
In hardheid van het geluid, dus in decibel (db), is de F-35 veel luidruchtiger dan de F-16. Waar de oude straaljager op de top zo'n 78 db uitstoot, is dat bij een F-35 maximaal 108 tot 120 decibel. Een toename van 3db is een verdubbeling van het vorige geluid, dus in deze vergelijking produceert de JSF het honderdvoudige van de F-16.

"Dat is echt al heel erg veel herrie. Maar als je de bandbreedte van het geluid uitrekent, dan is het nog extremer", zegt Tukkers. De tonen van de F-35 hebben veel groter bereik dan van de F-16, ze zijn veel lager en hoger. Volgens het onderzoek van Tukkers zoveel lager zelfs, dat we ze met het menselijk oor niet meer kunnen waarnemen. "Maar die trillingen zijn er nog wel en dringen wel in je lichaam. Daar kunnen ze organen tot resoneren brengen en dat kan schade aanrichten."

Als het gaat over de effecten van harde, lage tonen op de gezondheid, dan komen we volgens Tukkers op onbekend terrein. "Omdat we nog nooit echt met zulke lage tonen te maken hebben gehad, is daar ook nog maar weinig onderzoek naar gedaan."

'Dwars door muren en ramen heen'
"De lage brom van een voorbijrazende F-16 is zo'n 150 hertz, maar dat van een F-35 gaat tot 25 hertz. Dat geluid gaat dwars door muren en ramen heen. Uit mijn onderzoek blijkt dat het beste geluidwerende glas die lage tonen niet tegen houdt. Dat doet dat glas nog wel bij de tonen van een F-16 op kruissnelheid."

De resultaten uit het onderzoek van Tukkers komen overeen met die uit het meetnetwerk dat op verzoek van de Leeuwarder bevolking in die stad is aangelegd. "Daar wordt bij een F-16 40db gemeten en bij een F-35 80db. In de woonkamer bedoel ik dan. Want buiten op de gevel wordt 120db gemeten."

Geluid is bewegende lucht. Hoe meer luchtdruk verplaatst wordt, hoe harder het geluid wordt. Dit wordt uitgedrukt in decibel (dB). Het hardste geluid is 194 decibel, dan worden alle luchtmoleculen samengedrukt. De snelheid waarmee de hoge en lage druk elkaar afwisselen bepaalt of een geluid hoog of laag klinkt. Deze trillingsnelheid, of frequentie, wordt uitgedrukt in hertz (Hz): het aantal trillingen per seconde. Diepe basgeluiden liggen onder de 100 Hz, schrille pieptonen boven de 8.000 Hz. Het menselijk oor kan geluidtrillingen waarnemen rond de 40 Hz.

Piekgeluid
De gepensioneerde overheidsadviseur wil waarschuwen, omdat hij denkt dat veel mensen zich niet realiseren wat dit kan betekenen. "Dit kan zo'n enorm effect hebben op zoveel dingen. Nu weten we dat het geluid dwars door ramen en muren knalt en dat we ons dus niet goed kunnen beschermen."

"We wisten al dat de lage tonen van windmolens gezondheidsschade kunnen veroorzaken, dat geldt dan zeker ook voor die van de JSF. Uit Amerikaans onderzoek weten we nog veel meer. Zo blijken die lage tonen onder water juist te versterken, terwijl we altijd dachten dat die zouden afnemen. Wat doet dat met vissen bijvoorbeeld?"

Tukkers vindt dat het overheidsbeleid niet goed is, omdat piekgeluiden niet worden meegenomen in de regels. "Het gaat altijd alleen om het gemiddelde over een dag terwijl die pieken in hoog en laag juist zoveel effect hebben."

Dit geluid is zó extreem, echt onverantwoord om dit project door te laten gaan

9 JSF's in Leeuwarden
Nederland heeft in totaal 46 toestellen besteld. 9 zijn al gestationeerd op de basis in Leeuwarden, 8 staan voor tests in de Verenigde Staten. Als alle toestellen geleverd zijn, zullen buiten Leeuwarden waarschijnlijk ook een aantal op de vliegbasis in Volkel gestationeerd worden. Die moeten voor oefeningen dan wel eerst naar het militair luchtruim in het noorden vliegen.

De herindeling van het luchtruim is nog niet afgerond, toch is inmiddels wel zeker dat het militair vliegverkeer zich voornamelijk rond het vliegveld bij Leeuwarden zal concentreren. Het nieuwe luchtruim van Defensie, waarin onder andere oefeningen zullen worden gedaan, beslaat een wijde cirkel rond het Friese vliegveld.

In het zuiden overlapt het militair luchtruim in ieder geval een deel van de Kop van Overijssel, de exacte grens is nog niet duidelijk.

National Park met stilte
Die grens wil volgens Tukkers niet zeggen dat je het geluid daarachter niet zult horen. "Van de vliegbasis in Leeuwarden is bekend dat het geluid van een opstijgende JSF 10 tot 12 kilometer ver kan reiken."

In het Wieden/Weerribben gebied zijn nog niet veel mensen zich bewust van wat hen te wachten staat. Wie de supersnelle straaljager al wel over heeft horen komen, verafschuwt het. Wim Liesker woont in Ossenzijl en heeft één keer een JSF mogen ervaren. "Het is alsof de hemel en de aarde vergaan. Laat ik het zo maar zeggen, zo voelt het. Ik rende naar buiten, ik had geen idee wat het was. Zoiets had ik nog nooit gehoord."

Liesker vraagt zich af hoe het kan dat er enerzijds ieder jaar miljoenen in het Nationaal Park gestopt worden "en dat diezelfde overheid anderzijds van overheidswege alle regels voor rust en stilte aan de laars lappen?"

Fouten rond Lelystad Airport
Ton Tukkers besteedde zijn werkzame carrière aan het adviseren van overheden en bedrijven, onder meer over grondsaneringen. Hij raakte geïnteresseerd in de effecten van de luchtvaart door de procedure rond Lelystad Airport en wat daarin fout ging. Tukkers liet zijn onderzoek ook controleren door Leon Adegeest van de Samenwerkende Actiegroepen Tegen Laagvliegen (Satl).

Voor publicatie heeft RTV Oost het onderzoek van Tukkers voorgelegd aan de Nederlandse Stichting Geluidhinder, die zegt dat het goed en behoorlijk onderbouwd is. TU Delft zegt dat de uitgangspunten niet overeenkomen, omdat het geluid van de F-35 van opzij en van achter het vliegtuig is gemeten en dat van de F-16 vanuit de cockpit. Maar volgens Tukkers maakt dat voor de bandbreedte van het geluid niet uit.

Dure vlieguren
Het is niet duidelijk hoe vaak en hoeveel er met de F-35 gevlogen zal worden. Oefeningen van Defensie worden meestal wel vooraf aangekondigd, maar de planning en vliegroutes worden niet openbaar gemaakt.

Met de huidige F-16 straaljagers worden jaarlijks honderden vlieguren gemaakt boven Nederland en de Noordzee. Omdat inmiddels duidelijk is dat vliegen met de F-35 bijna 38 duizend euro per uur kost, is het mogelijk dat op die uren bezuinigd zal worden.

Geluiden vanaf 80 decibel kunnen schadelijk zijn. Geluiden van 120 decibel kunnen je gehoor direct beschadigen. Hoe schadelijk geluiden tussen 80 en 120 decibel zijn hangt af van hoe vaak en hoe lang je er naar luistert. Een voorbeeld: geluid van 80 decibel kun je 8 uur per dag (of 40 uur per week) ‘veilig’ horen. Elke 3 decibel erbij is een verdubbeling van het geluid, waardoor 83 decibel nog maar 4 uur per dag (of 20 uur per week) veilig is. En 86 decibel nog maar 2 uur per dag (of 10 uur per week). Geluid van 103 decibel kan je gehoor in minder dan 5 minuten beschadigen.

(bron; Wat is te hard? - Oorcheck )